استان خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی در شرق کشور با مساحتی حدود ۹۵ هزار و ۳۸۸ کیلومتر مربع واقع شده که از حیث وسعت ، جزو هشتمین استان ایران به شمار می رود. این استان از شمال با استان خراسان رضوی، از غرب با استان یزد، از شرق با کشور افغانستان، از جنوب با استان سیستان و بلوچستان و از جنوب غربی با استان کرمان همسایه است. استان خراسان جنوبی براساس تقسیمات کشوری، در سال ۱۳۸۳ با مصوبه ی هیات دولت و مجلس شورای اسلامی با حضور ۴ شهرستان جدا شده از خراسان بزرگ تشکیل شد و شهر بیرجند به عنوان مرکز استان خراسان جنوبی تعیین گردید. در حال حاضر نیز مهم ترین شهرستان های این استان عبارتند از: قاینات، درمیان، سرایان، سربیشه، نهبندان، فردوس، بشرویه، زیرکوه و خوسف.

موقعیت جغرافیایی

استان خراسان جنوبی از لحاظ ناهمواری ها، به دو قسمت «کوهستانی و مرتفع»‌ در شمال و شمال غرب و قسمت «پست و هموار» در دشت های مرکز و جنوب استان تقسیم می شود. بلندترین نقطه ی استان، قله باقران در ارتفاعات مرکزی با ارتفاع ۳۶۱۵ متر می باشد و پست ترین نقطه استان در دشت کویر با ارتفاع ۶۵۰ متر از سطح دریا در جنوب قرار گرفته است.
کوه های خراسان دنباله ارتفاعات البرز به سمت شرق است که به صورت قوس های موازی از «شاه کوه» آغاز شده و در جهت شمال غربی به سمت جنوب شرقی تا ارتفاعات «هندوکش افغانستان» امتداد می یابد.

حاصلخیزترین بخش این استان در قسمت شمال و شمال غرب واقع شده است؛ ولی دشت های جنوبی و جنوب غربی به دلیل مجاورت با حاشیه شمال لوت، دارای آب و هوایی خشک و خشن بوده و در معرض جریان شن های روان هستند.
آب و هوای استان خراسان جنوبی «خشک و بیابانی» است، ولی با توجه به نحوه قرار گرفتن مناطق پست یا مرتع به دو دسته «‌آب و هوای خشک و گرم»‌ و «‌آب و هوای خشک و ملایم» تقسیم می شود. آب و هوای خشک و گرم بیشتر در دشت ها، مناطق هموار مرکز ، غرب و جنوب غرب و آب و هوای خشک و ملایم در بخش های مرتفع شمالی، شمال غربی استان و اطراف بیرجند مشاهده می شود.
از آنجا که استان خراسان جنوبی در ناحیه آب و هوای بیابانی قرار گرفته است، رودخانه های موجود در این منطقه از نوع فصلی بوده و رودخانه دائمی وجود ندارد.

« کهستان » را بر وزن «کوهستان» هم گفته اند. از اواخر قرن پنجم هجرى «قهستان» به یکى از مراکز مهم فعالیت «فرقه اسماعیلیه» به رهبرى «حسن صباح» تبدیل شد. از آنجایى که این ناحیه از موقعیت مناسب اقلیمى و طبیعى برخوردار نبود و مورد بى‏ توجهى حکومت‏ هاى مرکزى بود، براى فعالیت‏هاى «فرقه اسماعیلیه» داراى شرایط مساعدى بود. لذا، بعد از منطقه الموت، قهستان به مهم ‏ترین مرکز فعالیت اسماعیلیان تبدیل شد، که قلمروى در حدود «ترشیز یا کاشمر» تا «نهبندان» را دربرمى‏ گرفت. با روی کار آمدن حکومت صفوی، امنیت نسبتی در این منطقه بوجود آمد که باعت رونق و گسترش تجارت شد. استان خراسان جنوبى تا ۱۳۸۳، بخشى از استان پهناور خراسان بود، ولى در این سال با مصوبه مجلس شورای اسلامی و براساس تقسیمات جدید کشورى، از آن منفک شد و خود به استانی مستقل تبدیل گردید.

اقوام و زبان

همانطور كه اشاره شد؛ این منطقه زیستگاه یکی از اقوام آریایی نژاد به نام «سارگات» بود. زبان و نژاد مردم سرزمین بزرگ خراسان، کمتر دچار آمیختگی و اختلاط شده است و دلیل آن، داشتن شرایط خاص آب و هوایی و اقلیمی است كه چندان مورد توجه و تاخت و تاز افراد بیگانه در طول تاریخ قرار نگرفته است. زبان رسمی و اصلی مردم استان، فارسی است. این زبان در هر نقطه شهری و روستایی با لهجه خاص ومنسوب به همان محل بیان می شود مثل لهجه بیرجندی، لهجه قاینی، لهجه سرایانی، لهجه نهبنـدانی و غیر ه كه البته این لهجه ها با تفاوت هایی در واژه ها، جمله بنـدی ها و تاكیـد بر روی هجاها همراه است.

موقعیت اجتماعی و اقتصادی

غذاهای محلی

آش عدس، آبگوشت، اشکنه اوجز، اشکنه دولخ باد، اشکنه شیرین، اشکنه عدس، اشکنه آلو، اشکنه کشک زرد، اشکنه دارو دوا، بلغور پلو، پلو گاورس، خورش سماروغ، خورش ریواس، غروت بادمجان.
سوغات

بخش کشاورزی : آلو بخارا، انار، زعفران، زرشک، عناب بیرجند، توت خشک

بخش دامداری : قره قروت، کشک

بخش صنایع دستی : انواع قلاب بافی ها، انواع محصول های حصیری، زیلو، پارچه های سوزن دوزی شده، قالی